Φόβος ή φοβία;
8 Μαρτίου 2024Γιατί δεν πιστεύω στον εαυτό μου;
8 Μαρτίου 2024Προτού ορίσουμε την αυτοσυμπόνια, ας προσεγγίσουμε τον όρο της συμπόνιας. Ο Νeff ανέφερε ότι ένα άτομο βιώνει συμπόνια όταν τα δεινά των άλλων το αγγίζουν με αποτέλεσμα να διευρύνεται η επίγνωση του για τον πόνο που βιώνουν, χωρίς να τον αποφεύγει και να αποκόβεται από αυτόν. Παράλληλα, δημιουργείται ο χώρος να αναδυθούν συναισθήματα καλοσύνης απέναντι στους άλλους και η επιθυμία του ατόμου να ανακουφίσει τον άλλον από τα βάσανα του. Η κατανόηση προς αυτούς που κάνουν κάποιο λάθος ή αποτυγχάνουν προσφέρεται απαλλαγμένη από κάθε κριτική. Έτσι, η συμπεριφορά γίνεται αντιληπτή στο πλαίσιο του ανθρώπινου σφάλματος.
Περνώντας στην αυτοσυμπόνια, μιλάμε για την επιθυμία να ανακουφίσουμε τον εαυτό από τα βάσανα του και να του συμπεριφερόμαστε με καλοσύνη. Την επιθυμία να είμαστε καλοί απέναντι του σε στιγμές πόνου ή αποτυχίας αντί να είμαστε σκληροί και επικριτικοί. Η αυτοσυμπόνια είναι λοιπόν μια στάση που μπορεί να μας προστατεύσει από τις αρνητικές συνέπειες της αυτοκριτικής, της απομόνωσης και του μυρηκασμού. Όταν επαναφέρουμε δηλαδή ξανά και ξανά στο μυαλό μας μια αρνητική κατάσταση του παρόντος ή του παρελθόντος.
Αντί το άτομο να θεωρεί ότι είναι μόνο του και υποφέρει θεωρώντας τα βιώματα του ξεχωριστά που συμβαίνουν μόνο σε εκείνο, βλέπει τα βιώματα του μέσα από το πρίσμα της ανθρωπιάς, ως μέρος της ευρύτερης ανθρώπινης εμπειρίας. Με αυτό τον τρόπο πηγαίνει κόντρα στην αντιμετώπιση των άλλων ως εχθρούς και αντικείμενα προς σύγκριση σε ένα φρενήρη αγώνα προσδιορισμού της αξίας και καλλιεργείται η οπτική της σύνδεσης με τους άλλους. Δίνεται έμφαση στο κοινό βίωμα. Η εμπειρία του μετατρέπεται σε ένα κομμάτι του παζλ της ευρύτερης ανθρώπινης εμπειρίας.
Η αυτοσυμπόνια δεν πρέπει να συγχέεται ωστόσο με την αυτολύπηση. Στην αυτολύπηση το άτομο φοράει παρωπίδες, περνάει στην υπερταύτιση με τα συναισθήματα του αγνοώντας τις θετικές του πλευρές που θα μπορούσαν να του δώσουν πρόσβαση σε εναλλακτικές οπτικές μιας κατάστασης ή και συναισθηματικές αποκρίσεις. Επιπλέον, αγνοεί τις διασυνδέσεις που έχει με τους άλλους και στον εαυτό του και αγνοεί τα κοινά σημεία που έχει με τους άλλους που έχει γύρω του.
Το άτομο που καλλιεργεί την αυτοσυμπόνια ξεκινάει να σέβεται τον εαυτό του ως άνθρωπο και επόμενως ως μια ατελή ύπαρξη με περιορισμούς. Χρειάζεται να συνειδητοποιήσει το αναπόφευκτο της αποτυχίας και να συγχωρέσει τον εαυτό του. Τα λάθη, η ανεπάρκεια και η αποτυχία είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης. Από την άλλη, αυτό δεν σημαίνει ότι η συμπεριφορά του είναι ακαταλόγιστη, απαρατήρητη, ή μη επανορθώσιμη. Το πλαίσιο της ψυχοθεραπείας επιτρέπει στο άτομο να βιώσει τη συναισθηματική ασφάλεια να δει τον εαυτό του καθαρά χωρίς να τον καταδικάζει, επιτρέποντας του να συνειδητοποιήσει και να επανορθώσει δυσλειτουργικά μοτίβα, ακόμα και αν η διαδικασία που χρειάζεται να ακολουθήσει είναι επίπονη. Η προσπάθεια του για επανόρθωση χρειάζεται να είναι κεντημένη με καλοσύνη και υπομονή. Η θεραπεία λοιπόν, μπορεί να λειτουργήσει ως μια διορθωτική εμπειρία όπου οι πλευρές του ατόμου οι οποίες ήταν προηγουμένως κατακριτέες και αποκηρυγμένες γίνονται αποδεκτές και “αγκαλιάζονται”.
Γιατί όμως κάποιοι μπορούν να είναι συμπονετικοί προς τον εαυτό τους και άλλοι όχι; Η δυνατότητα του ατόμου για αυτοσυμπόνια έχει τις ρίζες της στην παιδική ηλικία. Το άτομο που μπορεί να συμπονέσει τον εαυτό του έχει εσωτερικεύσει τις ενσυναισθητικές αποκρίσεις του περιβάλλοντός του (Schafer, 1964). Έχει την ικανότητα να αναγνωρίσει και να φροντίσει τα συναισθήματα του εφόσον αυτά του έχουν καθρεφτίσει από τον φροντιστή του. Από την άλλη, η ντροπή και η αυτοκριτική έχει ρίζες στην κακοποίηση, τον εκφοβισμό, την παραμέληση, το υψηλό εκφραζόμενιο συναίσθημα στην οικογένεια και την έλλειψη στοργής. Όταν οι γονείς είναι απειλητικοί, δημιουργείται μια σύγκρουση ανάμεσα την προσέγγιση και την αποφυγή. Αυτό συμβαίνει καθώς υπάρχει ένα έμφυτο κίνητρο στο παιδί να αναζητήσει άτομα για να το καθησυχάσουν ενώ έχουν δημιουργηθεί παράλληλα ένας μαθημένος φόβος και λόγοι να τα αποφύγει.
Στην αυτοσυμπόνια προσπαθούμε να κρατάμε τις επίπονες σκέψεις και τα επίπονα συναισθήματα έχοντας ισορροπημένη επίγνωση αυτών παρά να γίνεται μια υπερταύτιση με αυτά. Περνάμε από την επίγνωση, στην διερεύνηση και φτάνουμε στην κατανόηση τους. Χρειάζεται να τα προσεγγίσουμε με καλοσύνη, κατανόηση και ανθρωπιά. Να τα βλέπουμε καθαρά και να τα αποδεχόμαστε όπως είναι. Αυτό έρχεται ως αντίβαρο απέναντι στη στάση της κριτικής προς τον εαυτό για τα συναισθήματα του. Μια αυτοκριτική που χρησιμοποιείται για την αποφυγή της κριτικής και της απόρριψης από τους άλλους. Πιο συγκεκριμένα, το άτομο πιστεύει ότι μέσα από την αυτοκριτική θα βελτιώσει τον εαυτό του, δεν θα κάνει λάθη και επομένως δεν θα τον κρίνουν οι άλλοι. Εναλλακτικά, θα κρίνει τον εαυτό του για να μην θυμώσει και κατηγορήσει τους άλλους για να αποφύγει την κριτική τους και την απόρριψη τους.
Στην άλλη πλευρά της κριτικής βρίσκεται η αποδοχή. Ο Ellis συγκεκριμένα, μίλησε για την άνευ όρων αποδοχή του εαυτού. Όπως είπε, η αξία του εαυτού δεν αξιολογείται, ούτε βαθμολογείται αλλά αποτελεί μια αυτονόητη πλευρά της ύπαρξης. Αξίζω επειδή υπάρχω. Η πραγματική αυτοεκτίμηση αναδύεται όταν οι συμπεριφορές και το αίσθημα της αξίας του ατόμου δεν εξαρτώνται από συγκεκριμένα κριτήρια και απαιτήσεις, αλλά προκύπτουν από την ανθρώπινη ύπαρξη. Όταν οι πράξεις του ατόμου καθρεφτίζουν τον αυθεντικό πυρήνα του εαυτού του. Η αυτοεκτίμηση του ατόμου είναι πραγματική όταν οι συμπεριφορές είναι αυτόνομες, προσδιορίζονται από το άτομο και εκτελούνται με αυθεντικό ενδιαφέρον. Αν οι συμπεριφορές διαμορφώνονται σε απάντηση μιας εξωτερικής απειλής ή αμοιβής παύουν να προέρχονται από τον αυθεντικό πυρήνα του εαυτού.
Πέρα από αυτά, ένας άνθρωπος που δείχνει συμπόνια προς τον εαυτό του, γνωρίζει τα όρια του και δεν θέτει στόχους που είναι ακατάλληλοι και πέραν των δυνατοτήτων του. Είναι σημαντικό επίσης να μπορεί να αντέχει την αβεβαιότητα της ζωής και να αναγνωρίζει και να συγχωρεί τα όρια του. Έπειτα, όπως είπε ο Maslow χρειάζεται να δεχτούμε τον πόνο και την αποτυχία ως απαραίτητα για την ανάπτυξη.
Βήματα προς την αυτοσυμπόνια:
Να έχεις ανοιχτές τις κεραίες σου για τις ανάγκες σου και τη δυσφορία σου.
Χρειάζεται να προσπαθείς ενεργά για να προάγεις και να διατηρείς την ευεξία σου. Είτε αυτό σημαίνει για κάποιον να τρέφεται καλά, είτε να παίρνει άδεια από την δουλειά του προτού τον κατακλύσει το άγχος.
Εστίασε στη διαδικασία και όχι στο έργο. Εστίασε στην προσπάθεια και όχι στο αποτέλεσμα.
Γράψε μια συμπονετική παράγραφο προς τον εαυτό σου εκφράζοντας κατανόηση, καλοσύνη και νοιάξιμο σαν να απευθυνόσουν σε έναν φίλο σου που είναι ταραγμένος.
Πως θα ήταν “ο συμπονετικός σου άλλος”; Πως θα έμοιαζε; τι τόνο φωνής θα είχε;
Φέρε στο μυαλό σου μια στιγμή κατά την οποία είχες νιώσει συμπόνια από κάποιον άλλο και εστίασε στον τρόπο που ένιωθες σε αυτή την ανάμνηση.
Προσπάθησε να “μαλακώσεις” τον τρόπο που μιλάς στον εαυτό σου. Σταμάτα να αποδοκιμάζεις τα προσωπικά ελαττώματα που θεωρείς ότι έχεις. Όταν σταματήσεις να κατηγορείς τον εαυτό σου για τα συναισθήματα και τις σκέψεις σου τότε είσαι πιο ελεύθερος να πάρεις την ευθύνη τους και να μάθεις να τα διαχειρίζεσαι.
Δεν είσαι ο μόνος που βιώνει αρνητικά συναισθήματα και πονάει ψυχικά. Όλοι πονούν. Δεν χρειάζεται λοιπόν να κρύβεις τον πραγματικό σου εαυτό και να προσποιείσαι ότι έχεις διαφορετικά συναισθήματα από φόβο ότι θα σε απορρίψουν και θα απομονωθείς.
Επιμέλεια κειμένου:
Φρόσω Φωτεινάκη Συμβουλευτική Ψυχολόγος, M.Sc. Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια
Πηγή : efrosynifotinaki.gr