Τι είναι πιο σημαντικό από την τροφή;
8 Μαρτίου 2024
Συμπόνια προς τον εαυτό
8 Μαρτίου 2024
Πολλοί αναφέρουν ότι θα ήθελαν να μην βιώνουν αρνητικά συναισθήματα καθώς πιστεύουν ότι είναι κάτι κακό ή ένδειξη αδυναμίας. Ωστόσο, αυτό είναι αδύνατο καθώς η ανθρώπινη φύση είναι άμεσα συνυφασμένη με τα συναισθήματα. Χρειαζόμαστε όλα τα συναισθήματα διότι μας κινητοποιούν να δράσουμε και μάλιστα άμεσα σε στιγμές που η σκέψη είναι πολυτέλεια. Επομένως, το κάθε συναίσθημα έχει μια λειτουργία, έχει να μας πει κάτι. Μας δίνει πληροφορίες για μια κατάσταση.
Πιο συγκεκριμένα, ο φόβος είναι “ένα αίσθημα ετοιμότητας ως απάντηση σε άμεσο κίνδυνο ή απειλή που οδηγεί τον οργανισμό σε δράση”. Έχει στόχο να μας προφυλάξει απέναντι σε έναν άμεσο κίνδυνο (ή σε έναν αντιλαμβανόμενο κίνδυνο ενεργοποιώντας μια αντίδραση (φυγή-μάχη).
Ενδεικτικά, ένα άτομο μπορεί να νιώσει φόβο στις ακόλουθες καταστάσεις: όταν νιώθει ότι απειλείται η υγεία του, η ζωή του και η ευημερία του, όταν βρίσκεται σε μια κατάσταση, ίδια ή παρεμφερή, στην οποία είχε πληγωθεί στο παρελθόν ή είχαν λάβει χώρα επίπονα συμβάντα, όταν είναι μόνος, όταν έχει δει άλλους να πληγώνονται στην κατάσταση που βρίσκεται ο ίδιος, όταν κυνηγάει τα όνειρα του κτλ.
Παρ΄ όλα αυτά, ένα συναίσθημα ή και η ένταση του μπορεί να μην αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα. Αυτό διαχωρίζει τον φόβο από την φοβία. Το συναίσθημα του φόβου ενεργοποιείται όταν υπάρχει μια πραγματική απειλή ενώ στην περίπτωση της φοβίας ο φόβος ενεργοποιείται όταν δεν υπάρχει μια πραγματική απειλή και εμφανίζεται σε δυσανάλογη ένταση.
Επομένως, το άτομο χρειάζεται να πάρει μια απόσταση και να ελέγξει τα δεδομένα αντί να θεωρεί τα συναισθήματα ως γεγονότα για τον κόσμο. Ακολούθως, αν τα συναισθήματα δεν ταιριάζουν με τα δεδομένα τις πραγματικότητας να δράσει με τον αντίθετο τρόπο. Να πλησιάσει δηλαδή, αντί να αποφύγει. Επίσης, να βρει άλλες ερμηνείες της κατάστασης, να δει όλες τις πλευρές μιας κατάστασης και όχι μεμονωμένα μέρη και να ελέγξει αν οι υποθέσεις του είναι πραγματικές.
Ποιος είναι ο κίνδυνος; Ποια είναι η απειλή;
Ποια είναι η πιθανότητα αυτό που φοβάμαι να συμβεί πραγματικά;
Σκέψου κάθε πιθανή έκβαση που μπορείς να φανταστείς.
Τι μου λέει το συναίσθημα;
Ποια γεγονότα θα ήταν καλό να ελέγξω για να είμαι σίγουρος ότι το μήνυμα που μου στέλνει το συναίσθημά μου είναι σωστό;
Υπήρξε κάποιο πρόβλημα που το συναίσθημά μου με έκανε να λύσω, να ξεπεράσω ή να αποφύγω; τι στόχο υπηρετούσε το συναίσθημα;
Τι μήνυμα έστειλε το συναίσθημά μου στους γύρω μου; Πως επηρέασε το συναίσθημά μου τους γύρω μου; τι έκαναν οι γύρω μου ως αποτέλεσμα της έκφρασης των συναισθημάτων μου ή της συμπεριφοράς μου;
Ταιριάζει το συναίσθημα που έχω με την πραγματικότητα; Αν ναι, θα ήταν αποτελεσματικό να δράσω με βάση το συναίσθημά μου (π.χ. να αποφύγω, να τρέξω μακριά). Αν όχι, τότε χρειάζεται να κάνω το αντίθετο. Να πλησιάσω δηλαδή αυτό που φοβάμαι και να μην το αποφύγω. Στο στάδιο του ελέγχου των δεδομένων της πραγματικότητας χρειάζεται να γίνει έλεγχος και της αντιστοιχίας της έντασης του συναισθήματος με την κατάσταση. Να παρατηρήσω και να περιγράψω τι έχω την τάση να κάνω (π.χ. να φύγω), να δω αν το να δράσω με αυτόν τον τρόπο είναι αποτελεσματικό και σε περίπτωση που δεν είναι να δράσω αντίθετα. Επίσης χρειάζεται να επαναλάβω τη δράση κόντρα στο συναίσθημα μέχρι να αλλάξει το συναίσθημά μου. Το συναίσθημα του φόβου μου λέει ότι δεν είμαι ασφαλής. Επομένως, χρειάζεται να δω αν η ζωή μου, η υγεία μου και η ευημερία μου βρίσκεται πραγματικά σε κίνδυνο.
Δράση αντίθετη στο συναίσθημα: τι δεν κάνω λόγω των συναισθημάτων μου; Ποιες συμπεριφορές είναι αντίθετες στην ορμή μου;
Κάνε αυτό που φοβάσαι να κάνεις ξανά και ξανά.
Πλησίασε δραστηριότητες, άτομα, και ανθρώπους που φοβάσαι.
Κάνε πράγματα που σου δίνουν την αίσθηση του ελέγχου και της επίτευξης απέναντι στους φόβους σου.
Κράτα τα μάτια σου και τα αφτιά σου ανοιχτά και προσηλωμένα σε αυτό που φοβάσαι. Πάρε πληροφορίες για την κατάσταση (π.χ. παρατήρησε ότι είσαι ασφαλής). Άλλαξε τη στάση σου και διατήρησε έναν τόνο φωνής με αυτοπεποίθηση.
Φαντάσου την καταστροφή σαν να συνέβαινε στην πραγματικότητα. Φαντάσου τον εαυτό σου να αντιμετωπίζει την κατάσταση. Κάνε πρόβα στο μυαλό σου τι μπορείς να κάνεις για να αντιμετωπίσεις αποτελεσματικά την κατάσταση, πρόβαρε τις συμπεριφορές, τις σκέψεις σου, τι θα πεις και πως θα το πεις, πρόβαρε να αντιμετωπίζεις αποτελεσματικά το πιο καταστροφικό σενάριο.
Αν από την άλλη ο φόβος που νιώθεις είναι δικαιολογημένος μπορείς να παγώσεις ή να τρέξεις αν ο κίνδυνος είναι κοντά, να αφαιρέσεις από το περιβάλλον σου ό,τι είναι απειλητικό, να το αποφύγεις και να κάνεις ό,τι σου δίνει μια αίσθηση ελέγχου και ικανότητας πάνω στο συμβάν που φοβάσαι.
Στο πλαίσιο της ψυχοθεραπείας το άτομο διερευνά μαζί με τον ψυχοθεραπευτή ποιες καταστάσεις φοβάται και τι είναι αυτό που του λέει ο φόβος του ότι θα συμβεί. Έπειτα, παρέχονται πληροφορίες για τις καταστάσεις, εξετάζονται πιθανές εναλλακτικές εκβάσεις και συνδιαμορφώνεται μια λίστα από τις καταστάσεις που φοβάται το άτομο και επιθυμεί να πλησιάσει. Η έκθεση στις φοβογόνες καταστάσεις επιτρέπει στο άτομο να αλλάξει τις πεποιθήσεις του για τις καταστάσεις που το φοβίζουν αλλά και να καταφέρει με την πάροδο του χρόνου να μειώσει την ένταση της δυσφορίας. Η έκθεση έχει ως στόχο να σπάσει τον φαύλο κύκλο της φοβίας πηγαίνοντας κόντρα στην αποφυγή που διαιωνίζει τη φοβία. Λόγω της αποφυγής το άτομο δεν έχει τη δυνατότητα να εξετάσει τι συμβαίνει στην πραγματικότητα και παραμένει εγκλωβισμένο στο τρομακτικά σενάρια των σκέψεων του.
“Αν μπορείς κοίταξε τον φόβο κατάματα και ο φόβος θα φοβηθεί και θα φύγει” – Νίκος Καζαντζάκης
Επιμέλεια κειμένου:Φρόσω ΦωτεινάκηΣυμβουλευτική Ψυχολόγος, M.Sc.Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια
Πηγή: efrosynifotinaki.gr
